[ Pobierz całość w formacie PDF ]
narodu oraz podkresla sie zasadnicza dla podroznych kwestie: narodowosc.
V. Rytualy swiateczne.
1. Wyrazanie radosci i jej celebrowanie.
Wiele wspomnianych powyzej rytualow lub obrzedow wyraza poszanowanie swietosci.
Zapobiegaja one chaosowi, pomagaja przezwyciezac stany krytyczne. Dlatego tak istotne jest
zapewnienie bezpieczenstwa podczas waznych przejsc w zyciu. Liczy sie poszanowanie osob
i wartosci, kult bogow i przywodcow. W tym sensie rytualy przeciwdzialaja aktom profanacji
lub dostarczaja regul zyciu religijnemu lub codziennemu, odwolujac sie do rozwagi.
Nalezy jednak czasem odswiezyc system rytualow, odtworzyc go, a nie tylko kultywowac.
Tutaj wlasnie glowna role odgrywaja swieta manifestujace radosc. Towarzysza one
kluczowym momentom zycia: narodzinom, zakonczeniu inicjacji, zawarciu zwiazku
malzenskiego. Zawsze chodzi jednak o uczczenie waznych wydarzen. Swieto bowiem ma
podwojny aspekt: obrzedowy i zabawowy, zaklada zgromadzenie bedace zrodlem ozywienia,
a nawet podniecenia, najczesciej opiera sie na tradycji, pozwalajac jednoczesnie na zerwanie
z codziennoscia.
Durkheim jako pierwszy podkreslil potencjalna ekspansywnosc grupy w ramach liturgii:
Stan wzburzenia, a jakim znajduja sie wierni, objawia sie przesadnymi ruchami, ktorych nie
da sie latwo przyporzadkowac jasno okreslonym celom: czesciowo wymykaja sie spod
kontroli, rozchodza sie dla samej przyjemnosci rozprzestrzeniania sie, znajduja upodobanie w
roznych grach... Latwo o pomylke, kiedy chcemy wytlumaczyc znaczenie rytualow, poniewaz
wydaje sie, ze kazdy gest ma cel i odpowiada mu okreslony przedmiot, tymczasem niektore
nie sluza niczemu, sa tylko wyrazem potrzeby dzialania, poruszania sie i gestykulacji, jaka
odczuwaja wierni.
Ta sklonnosc do przesady w dawnych spoleczenstwach znajdowala wyraz w ceremonii tanca
wykonywanego zazwyczaj w maskach. Nie byly to tance pozbawione uzasadnienia, zawieraly
zawsze symbolike rytualna, mniej lub bardziej szczegolowa, objawiajaca sie w figurach
tanecznych, przedstawieniu legendarnych wydarzen, wyborze i noszeniu masek
(wytwarzanych i przechowywanych przez wtajemniczajacych).
Maski przedstawialy bogow, demony, przodkow i ukrywaly tozsamosc tancerzy, ktorym byly
rozdawane wedlug hierarchii i ustalonych rol1. Taniec z maska sprzyjal identyfikowaniu sie z
mitycznymi postaciami, a takze zbiorowej egzaltacji oraz improwizacji, wlasciwym w
kontaktach erotycznych. Te wlasnie aspekty, a przede wszystkim ostatni, znalazly
kontynuacje we wspolczesnych balach maskowych.
Oprocz znaczenia rozrywkowego, swieto posiada rowniez wyraz ekonomiczny. Od
starozytnosci az do naszych czasow, zgodnie z religijnymi i prawnymi nakazami, dni wolne
wykluczaja jakakolwiek prace. Ich liczba w jednym tylko roku 1980 przekroczyla 80. W
kazdej epoce swieto charakteryzowala ostentacja, rozrzutnosc konsumujaca2 znaczna czesc
bogactw bez zadnego praktycznego celu (festyny, prezenty, zabawki). Ta towarzyskosc,
rzeczywista i symboliczna, przetrwala do dzis w kregach rodzinnych, przyjacielskich, wsrod
krewnych.
2. Transgresja swiateczna i jej problematyka.
Wiekszosc istniejacych swiat ma charakter okresowy. Poczatkowo chodzilo zazwyczaj o
uczczenie zjawiska zwiazanego z pracami sezonowymi (zniwa, winobranie, targi) lub
wydarzenia o zasiegu lokalnym czy narodowym (wyzwolenie miasta, heroiczny opor,
rozejm). Czesto byly to rowniez obchody imienin patrona parafii oraz swiat religijnych:
Bozego Narodzenia, Wielkiego Tygodnia, Wniebowstapienia, Wniebowziecia. Karnawal
poprzedzony okresem oczyszczajacej abstynencji jest najbardziej znamiennym przykladem
swieta, ktore wyznaczalo i wyznacza do dzis rytual odwrocenia i przekroczenia. W swiecie
wyraza sie odejscie od ustalonego porzadku: zlamanie norm i zakazow (glownie
seksualnych), zniesienie i osmieszenie autyorytetow, cnot oraz wszelkiego rodzaju
rozrzutnosc.
Podczas rzymskich Saturnaliow niewolnicy jedli przy stolach panow przebranych za
sluzacych. W czasie innych swiat kobiety rozkazywaly mezczyznom, a dzieci doroslym.
Pozostalosci tego ukazywania swiata na opak mozna odnalezc w niektorych scenach
karnawalu, np. w spaleniu lub utopieniu kukly groteskowego krola. Takze parodie maja
[ Pobierz całość w formacie PDF ]