[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ogólnie przyjęte metody działania, nie tylko musi posiadać pewną miarę talentu, ale także
musi drogą samoistnej pracy własnym umysłem opanować cały szereg zjawisk, których żadna
wiedza urzędowa dotychczas nie objęła, musi mieć swoją, samoistną miarę dla różnych
wartości społecznych, musi wreszcie posiadać wysokie pierwiastki charakteru i zasady
moralne, bez których w życiu prywatnym, na innych polach pracy można się obejść i nawet
być wzorem dla otoczenia. Robić źle politykę może każdy, ale nie często się trafiają ci, którzy
ją dobrze robić umieją.
Nie idzie też o to, żeby każdy obywatel kraju był dobrym politykiem i żeby był
politykiem w ogóle. Dobro kraju i narodu wymaga tego, żeby obywatele brali udział w polityce,
86
to znaczy, żeby żywo odczuwali stan i elementarne potrzeby kraju, uczestniczyli w pracach,
mających na celu dobro publiczne, wreszcie popierali zasługujące na to polityczne
przedsięwzięcia. Twórczość polityczna nie może być udziałem wielu, ale każdy obywatel
powinien posiadać jak największą zdolność rozróżniania między złem i dobrem w polityce,
żeby wiedział, za czym stanąć, winien zdawać sobie sprawę z doniosłości i trudności
politycznych zagadnień, żeby mógł odsunąć aż nadto często podsuwane pokusy zbyt łatwego
ich rozwiązywania.
Uzasadniona jest obawa, że brak przygotowania politycznego, brak zrozumienia tego,
czym jest w ogóle polityka i jakie są zadania polityki polskiej, szczególnie niekorzystnie odbije
się na naszym życiu i na naszym zachowaniu się w najbliższej przyszłości, w której
społeczeństwo nasze na pewno niemal powołane zostanie do organizowania swej polityki w
takiej czy innej postaci.
Dotychczasowy układ stosunków w państwie rosyjskim na pewno, zdaje się, należy do
niepowrotnej już przeszłości. Nie podobna dziś przewidzieć dalszych zmian, jakie zajdą, ale
jak się zdaje mogą one pójść tylko w dwóch kierunkach: albo Rosja drogą pewnych reform
dojdzie do jakiego takiego ustalenia stosunków i wytworzy sobie na krótszy lub dłuższy czas
jakiś względnie normalny typ życia politycznego; albo okaże się do tego niezdolna i wtedy
anarchia dziś panująca trwać będzie dalej, spychając życie państwowe coraz szybciej po
równi pochyłej, przyśpieszając coraz bardziej proces politycznego gnicia. W pierwszym
wypadku nastąpi dla nas niezawodnie okres życia publicznego, zbliżający nas w niejakiej
mierze do stosunków europejskich, okres, w którym społeczeństwo pozyska pewną, zresztą
może bardzo niedaleko idącą samodzielność i możność wywierania wpływu na własne losy.
Otworzy się szersze lub węższe pole jawnej, legalnej działalności politycznej, w której
wszakże obok dobra kraju, obok interesów narodu równie dobrze można będzie załatwiać
interesy osób, koterii, grup społecznych; rozwiną się szerokie walki stronnictw, rozmaicie
pojmujących dobro publiczne, ale obok nich utarczki, intrygi, zabiegi mające na celu interes
prywatny lub partykularny i starające się go pod wznioślejszymi hasłami przemycić. W drugim
wypadku będziemy musieli wszelkimi siłami ratować nasz byt narodowy i nasze zdrowie
społeczne, zabezpieczyć się przeciw zarażeniu ze Wschodu anarchią polityczną i zgnilizną
społeczną, szukać niezależnie od biegu rzeczy w Rosji dróg ustalenia sobie odpowiednich dla
nas warunków politycznego bytu. To zadanie może wymagać od nas wielkiej śmiałości
przedsięwzięć, wielkiej odwagi, a zarazem ostrożności i przezorności niepospolitej – warunki,
które spotykane są razem tylko u narodów wielce żywotnych i wysoce politycznych, u
narodów, mających bardzo wyraźną ideę przewodnią w swojej polityce.
W jakimkolwiek tedy kierunku rozwiną się wypadki w Rosji, społeczeństwu naszemu
potrzebna będzie ogromna zdolność rozróżniania między złym i dobrym w polityce i musi ją
ono zdobyć pod grozą wypaczenia i zatrucia swego publicznego życia lub nawet
zaprzepaszczenia sprawy narodowej na szereg pokoleń.
87
Musimy mieć wyraźną ideę narodową, która powinna na każdym kroku nam
przyświecać, kierować wszystkimi czynami w polityce, służyć za miarę do oceny
postępowania politycznych przewodników społeczeństwa. Ta idea i wypływające z niej zasady
[ Pobierz całość w formacie PDF ]